İslami takvime göre yılbaşı olan Muharrem ayının 10’uncu günü olan Aşure Günü’nde kimi evlerde yeni umutlar, kimi evlerde bolluk ve bereket, kimi evlerde ise matem için kaynıyor kazanlar. İslam inancına göre, Hz. Adem’den itibaren peygamberlerin hayatında önemli olayların yaşandığı bugün, bereket, paylaşma, birlik ve beraberliğin simgesi olarak pişiriliyor aşure. İslami kaynaklara göre:
-Nuh’un gemisinin tufandan kurtulması,
-İbrahim Peygamber’in ateşte yanmadığı,
-Yakup Peygamber’in oğlu Yusuf’a kavuştuğu,
-Musa Peygamber’in Firavun’un zulmünden kurtulup, Firavun’un boğularak öldüğü,
-Eyüp Peygamber’in hastalıklarının geçip iyileştiği,
-Yunus’un balığın karnından çıktığı
-Hazreti İsa’nın doğumu ve ölümden kurtarılarak göğe yükseltilmesi
-Emevi Devleti’nin ikinci Halifesi Yezid bin Muaviye tarafından Hazreti Muhammed’in torunu Hz. Hüseyin ve 72 yakınının şehit düştüğü “Kerbela olayı” da hicri takvime göre 10 Muharrem 61’de (10 Ekim 680) yaşandı. Aynı güne denk gelen bu olayların yaşanmasına büyük önem atfeden Müslümanlar, bugünü nafile orucu tutarak geçiriyor.
Farklı kültürlerde farklı malzemeler
Toprak ananın sunduğu pek çok nimeti aynı tencerede bir araya getiren aşure, farklı kültürlerde farklı şekillerde pişirilse de değişmeyen en önemli malzeme buğday. Çünkü bir gece önceden haşlanıp bekletilen buğdayın genleşmesi yeni başlangıçları, doğumu ifade eder. Buğday kültürü ile Mezopotamya’dan yayıldığı rivayet edilen aşureye Çin’den İngiltere’ye kadar pek çok kültürde benzer bayram veya yeni yıl yemeklerinde rastlamak mümkün. Örneğin Ermeniler, 6 Ocak’ta yeni yılın bereketli geçmesi için içerisine kuru baklagiller yerine kuru yemiş koydukları ‘anuş-abur’ (tatlı çorba), Rumlar ise buğday, kuru üzüm ve bal ile yaptıkları ‘koliva’ adını verdikleri yemeği kilise kapısında dağıtmakta, ortasına
bir mum diktikleri bir tabağı ise cenazenin ardından mezarın başına yerleştirmektedirler. Çinliler ise yeni yıl için pirinç ve kuru meyvelerle hazırladıkları bir tür tatlı tüketmekte. Batıya doğru Uygur bölgesine gelindiğinde ise bunun Anadolu’daki aşureye benzer bir tarife dönüştüğü görülür.
Malzeme sayısının uğuru
Aşurenin içine konulan malzemelerin sayısı da farklı kültürlerde değişmektedir. Aşureye herkes kendi inancına göre belli sayıda dünya nimeti katar, kimi şansı ifade ettiği için 7, kimi 12 imama atfen 12 , kimi ise uğuru için 40 ya da 41 malzeme… Ancak 41 çeşit nimeti biraraya getirmek zor olacağından eskiler: “Kırk biri tamamlayamayan bir kaşık bal koysun. Nasıl olsa arı, kırk bir tür çiçeğe gitmiş, kırk bir çiçeğin nektarını almıştır.” diyerek bir kaşık bal eklerlermiş.
Tüm püf noktaları ile aşure tarifi
İşte usta aşçı Refika Birgül’den tüm püf noktaları ile bol malzemeli, muhteşem bir aşure tarifi:
Malzemeler:
500 gr. buğday
200 gr haşlanmış kuru fasulye
200 gr haşlanmış nohut
500 gr toz şeker
15 adet kuru kayısı
15 adet gün kurusu kayısı
5 avuç ceviz
5 avuç fındık
5 avuç çiğ badem
3 avuç kuş üzümü
3 avuç kuru üzüm
10 adet karanfil
2 adet çubuk tarçın
½ çay bardağı portakal çiçeği suyu
2 portakal kabuğu rendesi
1 bardak süt
4 çorba kaşığı bal
1 tatlı kaşığı pekmez
Tuz
Süslemesi için;
Nar, çiğ badem, portakal rendesi
Yarım kilo buğdayın üstüne 4-5 parmak çıkana kadar su koyup düdüklüde 50 dakika haşlayın. Ardından kapağını açıp en kısık ateşte kaynatmaya devam edin. Suyu bittikçe sürekli kaynar su takviyesi yapın. Buğday ve baklagiller ne kadar kısık ve yavaş ateşte pişerse, kıvamı o kadar açılıp helmelenecektir. Karanfillerin kafasını parmağınızla ezip ekleyin. Sonra fındık, soyulmuş iç badem ve cevizi doğrayıcıdan geçirerek tencereye ekleyin. Bir süre daha kıvamlanmasını sağlayın. Kuru meyvelerden parçalara ayırdığınız kayısıları, önceden suda beklettiğiniz üzümleri ve tarçın kabuklarını tencereye ekleyin. Meyveleri şekerden önce eklemek önemli. Aşure piştikçe suyu azalacaktır. Üzerine on dakikada bir sıcak su ilave edebilirsiniz. Daha sonra iki portakalın kabuklarını ince rendeleyin. Turuncu kabuğun altındaki beyaz katman acılaştırdığı için tencereye girmediğinden emin olun. Bir çay kaşığı kadar da tuz ilave ettikten sonra, toz şeker, pekmei, balı ve finalde de portakal çiçeği suyu ile sütü ilave edin. Eğer portakal çiçeği suyu bulamazsanız portakal rendesinin verdiği rayiha da nefis kokmasını sağlayacaktır. Ayrıca aşure soğuduğunda tatlılığı epey azalır, bunu hesaba katarak kararınızı verin. Aşureyi kaplara bölerken, soğuduğunda da donacağı için kıvamının çok lapa olmamasına dikkat edin. Servis yaparken kepçenizi altlara daldırın, ki son kaselere dibe çökmüş ve az sulu malzemeler kalmasın. Üzerini nar taneleri ,uzun uzun doğradığınız çiğ badem ve portakal rendesi ile süsleyin.
Ekleyebileceğiniz sayısız malzeme var
Dilerseniz mevsine göre yer fıstığı,antep fıstığı, leblebi, börülce, limon, mandalina, kuru dut, incir, ıhlamur, nane, muskat, yeni bahar, iç ay çekirdeği, iç kabak çekirdeği, tahin, çam fıstığı, sahlep, hindistan cevizi, yulaf, kakao, çikolata,kızılcık, kakule, hurma, yer fıstığı ezmesi, fındık ezmesi, antep fıstığı ezmesi, vanilya, maş fasulyesi, barbunya, mercimek, kestane, gül, erik kurusu, susam, pirinç, bulgur, karabuğday, gül suyu, elma, esmer şeker, pestil, mısır,badem sütü, yaban mersini, ayva, tülbentte ayva çekirdekleri, çörek otu, keten tohumu, haşhaş, kenevir, safran, misk, zerdeçal, zencefil, damla sakızı..
Bakliyatsız isteyenlere
Yemek kültürü yazarı Aylin Öney Tan’dan kuru fasulye ve nohutu sevmeyenler için buğdayın başrolde olduğu leziz bir aşure tarifi:
Malzemeler:
1 su bardağı buğday
7 bardak su
250 g şeker
2 bardak süt
100 g çiğ badem (kaynar suda bekletilip zarlarını ovalayarak çıkarın)
2 çorba kaşığı mısır nişastası
1 portakalın rendesi
100 g kuru kayısı (zar gibi doğranmış)
50 g kuru beyaz üzüm
Yarım fincan gül suyu
Yapılışı: Buğdayı bir gece önceden ıslatın. Islatırken önce iyice yıkayın, buğdayı elinizle çalkalayıp bulanık suyu süzün ve yeni duru su ekleyin. Ertesi gün buğdayı süzün ve 7 bardak içme suyu ile kısık ateşte iyice helmelenene kadar haşlayın. Eğer suyu çok azalırsa biraz sıcak su ekleyebilirsiniz. Buğdaylar iyice pişip çatlayınca şekeri ekleyin. Tekrar kaynayınca sütü ve diğer malzemeleri ekleyin. Nişastayı gül suyunda çözerek ekleyin. Portakal rendesini ekleyin. Aşureyi tekrar kaynatın ve suyunun nişasta ile hafif koyulmasını sağlayın.
Diyet Aşure Tarifi
Aşurenin yaklaşık 200 gramlık bir porsiyonunun 350-400 kalori içerdiğini belirten Diyetisyen Yusuf Öztürk, bu kaloriyi azaltmak ve aşureyi daha sağlıklı hale getirebilmek için şeker yerine bal veya pekmez konulabileceğini kaydetti. İşte sağlıkla tüketebileceğiniz bir diyet aşure tarifi:
Malzemeler:
1 su bardağı buğday
½ su bardağı kuru nohut
½ su bardağı kuru fasulye
1/3 su bardağı pirinç
10 adet kuru kayısı
¼ su bardağı kuru üzüm
50 adet fındık içi
3-4 tablet tatlandırıcı
2-3 yemek kaşığı tarçın
6-7 su bardağı su
Hazırlanışı:
Ayıklanmış ve yıkanmış buğdayı su ile düdüklü tencerede 20 dakika pişirin. Bir gece önceden ıslatılmış nohut ve fasulyeyi ıslatma suyu ile birlikte kaynamış buğdayın içine atın ve 20 dakika daha pişirin. Pirinç, küçük doğranmış kuru kayısı, kuru üzümü de ilave edip tekrar pişirin. En son tarçını ve tatlandırıcıyı ilave edip iyice karıştırın ve ateşten alın.
