Hapşırmak Türkiye’de olduğu gibi tüm dünyada en ilgi çeken vücut tepkilerimizdendir. Hapşırma anında öyle şiddetli bir tepki veririz ki bu yüzden hem dünyada hem ülkemizde hapşırıkla ilgili çeşitli inançlar yer edinmiştir. Ülkemizde hapşıran birisine ‘çok yaşa’ denir. Bunun sebebi hapşırma anında kalbin durup yeniden çalıştığına inanılmasıdır. Batılı ülkelerde ise “Tanrı senden razı olsun” sözü, hapşıran kişinin ruhunun bedeninden ayrılıp kendisine bir nimet verilmedikçe kötü ruhların girebileceği inancından gelmiştir. Hapşırma sırasında kalbinizin bir an için durması, yine batı inancında bir anlık öldüğünüz ve bu yüzden kutsanması gerektiğine de inananlar vardır.
Hapşırıkla ilgili tarihi bir yolculuk yaparsak 6. Yüzyılda Kara Veba’nın Avrupa nüfusunun yarısını yok ettiği yıllara gidebiliriz. O dönem hapşırma, hastalığın ilk belirtilerinlerdi. Bu yüzden vebaya yakalanan kişinin ölümünü engellemek için son bir umutla “çok yaşa” demeye başladılar.
Hapşırık neden olur?
Hapşırma başlı başına bir hastalık olmadığı için hapşırıkla ilgili çok ciddi araştırmalar yapılmamıştır. Ancak hapşırık, burnumuzun alerji, soğuk algınlığı, ortam ısısındaki ani değişim, toz gibi etkenlerle sinirlerinin ani tepki verme halidir. Ancak bilim insanları hapşırma anında olan şeylerle ilgili efsaneleşmiş bazı doğru bilinen yanlışlar hakkında araştırma yapmıştır.
İşte hapşırıkla ilgili doğru bilinen yanlışlar… Hapşırma anında kalp durur mu, Çok hapşırmak kalbi yorar mı, hapşırmak kalp damarlarını açar mı? Hapşırıkla ilgili tüm bilinmeyenler haberimizde…
Hapşırma anında kalp durur mu?
Hapşırma ile ilgili en merak edilen ve en yaygın efsane budur. Hapşırma anında kalbimiz bir saniyeliğine durmuş gibi görünse de gerçek çok farklıdır. Hapşırmadan önce ilk nefesinizi aldığınızda, göğsünüzdeki basınç artar, ardından hapşırma sırasında kuvvetli bir şekilde nefes verdikçe basınç düşer. Bu basınç değişikliklerinin neden olduğu kalbe giden kan akışındaki değişiklikler kalp atış hızını etkileyebilir. Ancak buna rağmen kalpteki elektriksel aktivite engellenmeden ilerler. Yani hapşırdığınız anda kalbiniz durmaz ve canlı kalırsınız!
Hapşırırken gözler hep kapalı mı olur?
Hapşırıkla ilgili efsanelerden birisi de hapşırma anında gözlerimizin kapalı olmasıdır. Peki hapşırırken gözümüz açık olursa ne olur? Çoğumuz hapşırma anında doğal bir refleks olarak gözlerimizi kapatırız. Bu da birçok kişinin hapşırma anında gözlerin kapalı olması gerektiğine inanmasına neden olur. Aslında, gözünüze ve burnunuza giden sinirler birbirine sıkı sıkıya bağlıdır ve birini uyarmak, diğerinde de aynı tepkiye neden olur. Aslında hapşırırken gözlerimizi kapatmamıza bir gerekçe yoktur. Bazı insanlar hapşırma anında gözlerini açık tutabilir. Bunu siz de denebilirsiniz!
Hapşırırken gözleri açık tutarsanız gözler kafamızdan mı fırlar?
Bu da yine efsanelerden en ilginç olanıdır. Bu doğru değildir. Hapşırırken gözlerini doğal olarak açık tutabilen birkaç kişi, gözlerini sıkıca kafalarının içinde tutmayı başarır. Ayrıca hapşırırken parmaklarınızla gözlerinizi açık tutmanın ciddi göz problemlerine neden olduğu bildirilmemiştir. En önemlisi, hapşırmada gözlerinizi dışarı çıkarabilecek hiçbir fiziksel mekanizma yoktur. Gözlerin arkasındaki kan basıncı hapşırma sırasında biraz yükselebilse de, bu küçük, kısa kuvvet onları kemik yuvalarından çıkarmaya yetecek kadar yakın değildir. Bu iyi bir şey, çünkü bir hapşırma onları yerinden çıkaracak kadar güçlüyse, göz kapaklarınız muhtemelen gözlerinizi içeride tutamaz.
Seks sonrası hapşırınca hamilelik önlenir mi?
Hapşırmakla ilgili efsanelerden birisi de doğum kontrol etkisidir! Bu da hamileliği önlemeyle ilgili birçok efsaneden biridir. Efsaneye göre hapşırma bir kişinin burnundaki mukusu dışarı atacak kadar güçlüyse, cinsel ilişkiden sonra kadının vajinasından meniyi dışarı atacak kadar da güçlü tezidir. Bu da yine doğru olmayan bir efsaneden ibarettir. Çok güçlü bir hapşırma sonrasında bir miktar meni dışarı atılabilse de, en aşırı hapşırma nöbeti bile güvenilir bir doğum kontrolü sağlamak için yeterli meniden kurtulamaz.
Parlak ışıklara bakınca hapşırır mıyız?
Araştırmalara göre insanların yaklaşık yüzde 30’u parlak bir ışığa bakarak tetiklenen sözde ‘fotik hapşırmadan’ mustariptir. Ancak çoğu insan için bu geçerli değildir. Fotik hapşırmanın nedeni hala bilinmiyor, ancak bazı araştırmacılar, parlak ışığın, retinayı veya göz bebeğini uyararak veya kişinin gözlerini kısmasına neden olarak hapşırmayla ilgili sinirleri tetiklediğini düşünüyor. Duyarlı kişilerde, bu tür bir uyarı normalde hapşırmaya neden olan sinir sinyallerini geçer. Fotik hapşırma size zarar veremez ve aslında bir hapşırmanın geldiğini hissettiğinizde ve bunu bitirmek istediğinizde yardımcı olabilir!
Hapşırığı tutmak kulağa zarar verir mi?
Hapşırdığınızda, dışarı attığınız havanın saatte yaklaşık 150 kilometre hızla hareket ettiği tahmin edilmektedir. Böylesine güçlü bir kuvvetli basınca burnumuzu kapatarak tutmaya çalışmak havayı orta kulak ve kulak zarına bağlanan östaki borusuna iter. Bir hapşırmayı bu şekilde tutmak, teorik olarak kulak zarının yırtılmasına ve işitme kaybına neden olabilir ve bu uygulama tekrarlanmadığı sürece çözülmesi beklenir. Bu, bilinen bir zararı olmayan, yaklaşmakta olan bir hapşırmayı daha en başında engellemekten farklıdır.
Hapşırık ile ilgili efsanelerin çoğu doğru değildir. Bunların çoğu batıl denecek türdendir. Hapşırma da tıpkı esneme, gözlerinizin dolması, kaşınma gibi vücudumuzun doğal reflekslerinden sadece biridir. Hapşırmayla kalbiniz durmaz, insanlar gözleri açıkken hapşırabilir ve cinsel olarak aktif bir hapşıranın en iyi çabalarına rağmen gebelikler meydana gelebilir. Hapşırmayla ilgili efsaneler arasında tek bir gerçek var, o da kulak zarınızın yırtılmasıdır! Hapşırığınızı tutarsanız kulaklarınızla ilgili işitme kaybına varana kadar çok ciddi sorunlar yaşayabilirsiniz…
